มูลนิธิชุมชนสงขลา (Songkhla Community Foundation)

"กับดักการทำงาน"

๑)

ภายใต้โครงสร้่างการทำงานแนวดิ่ง(Top down) ที่จำลองแนวคิดแบบสังคมอุตสาหกรรม สั่งการณ์ตามลำดับชั้นบังคับบัญชา แยกส่วนตามอำนาจหน้าที่รับผิดชอบ ผนวกกับแรงเฉื่อยจากสังคมยุคเก่าที่เชื่อในผู้นำ มีอิทธิพลต่อการทำงานกระแสหลักของระบบการทำงานในปัจจุบัน

ส่งผลให้เกิด "กับดัก" ที่ข้ามไม่พ้นอยู่หลายประการ กล่าวคือ

๑.พื้นที่การทำงานจะลงไปไม่ถึงปลายทาง(๓) ระบบตัวบุคคลบวกกับการแยกส่วนจากกันทำให้เกิดภาวะกระจุกตัว มี "คอขวด" การทำงาน ติดอยู่ในพื้นที่ ๑ และ ๒ ต่างก็มี "พวก" ของตัวเอง มีกลุ่ม "ลูกค้า" เฉพาะของตัวเอง อันเป็นผลมาจากวัฒนธรรมการทำงานที่สะสมมานาน ทั้งรู้ตัวและไม่รู้ตัว จึงละเลยพื้นฐานที่มี "ผู้เล่น" จำนวนมาก มีอิสระ ไม่เข้าพวกใคร หรือพวกใครพวกมัน ไม่เคยได้รับประโยชน์ ไม่มีส่วนร่วม ไม่มีกระบวนการเชื่อมร้อยที่เป็นระบบ ผนวกกับสังคมที่แตกกระจายเป็นส่วนๆ หลากความคิด ความเชื่อ มีการข้ามพื้นที่ ไหลเลื่อนเกินมิติพื้นที่ปกครอง การพัฒนาใดๆจึงเกิดการกระจุกตัว ไม่ไปถึงปัญหาหรือกลุ่มเป้าหมายที่ต้องการ สุดท้ายแม้จะเกิดตัวแบบเล็กๆกระจัดกระจายเต็มไปหมด สำเร็จได้จากงบประมาณและภาวะผู้นำที่ดีแต่ไม่สามารถปรับเปลี่ยนเชิงระบบ

๒.สภาพพื้นฐานของชุมชนแตกสลาย พังทลาย ที่ยึดโยงกันได้ก็ด้วย "บุญเก่า" บวกกับความสามารถส่วนบุคคลของภาวะผู้นำทั้งหลายไม่ว่าจะเป็นรัฐ เอกชน ประชาสังคม นักวิชาการ ชุมชนมีแต่ชื่อ ทว่าความสัมพันธ์พื้นฐานผุกร่อน อ่อนแอ ภาวะฐานรากที่ทรุดโทรมเช่นนี้ทำให้ไม่เอื้อต่อการเติบโตด้วยตัวเอง แต่มีโอกาสจากเทคโนโลยี ภาวะโลกที่เปลี่ยนแปลงไปทำให้คนตัวเล็กๆน้อยๆมีโอกาสได้ใช้ศักยภาพของตนได้เต็มที่ เราจึงเห็น "หน่ออิสระ" ผุดบังเกิดที่นั่น ที่โน่น ที่นี่ ด้วยตัวเองมากกว่าสภาพแวดล้อมหรือการพัฒนา ๓.ระบบการทำงานที่ไม่มีประสิทธิภาพ ไม่ครบวงจร ขาดข้อมูลพื้นฐานรองรับ ขาดการติดตามประเมินผล การตรวจสอบ มีแต่ระบบย่อย แต่ขาดระบบหลัก และรวมศูนย์

ทางออกจึงไม่ใช่เดินไปในทิศทางหรือวิธีการเดิม แต่จำเป็นจะต้องเปลี่ยนแปลงใหม่

๒)

การสร้างระบบนิเวศการทำงาน หรือสนามพลัง (Platform) ที่เอื้อให้แต่ละชีวิตได้เติบโตภายใต้ความคิด ความเชื่อ และศักยภาพของตนจึงเป็นแนวทางใหม่

เริ่มด้วยการปรับกระบวนทัศน์ (Mindset) วิเคราะห์สภาพปัญหา ทำความเข้าใจภาวะที่เปลี่ยนแปลงไปของสังคม ถักทอเชื่อมโยงผู้คนที่มีส่วนได้ส่วนเสียในแต่ละเรื่องมาอยู่ในพื้นที่การทำงานเดียวกัน พร้อมกับวางรากฐาน ฟื้นฟูความสัมพันธ์ในฐานะสิ่งมีชีวิตร่วมโลก เห็นความสัมพันธ์ของตนเองกับผู้อื่นและสภาพแวดล้อม รวมไปถึงระบบที่โอบอุ้ม

ข้อมูล (Data) จากรายบุคคลและพื้นที่ อันเกิดจากการคิดร่วมกัน หาคำตอบร่วมกัน จะนำมาสู่การจัดทำกติกาหรือนโยบายที่ดีได้มากกว่านำข้อสรุปจากมุมมองใดมุมมองหนึ่งมาชี้นำ บวกกับกลไกการมีส่วนร่วมที่คำนึงถึงผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย จะมาช่วยกระชับและสร้างการเปลี่ยนแปลง

ระบบสนับสนุนดังกล่าว ประกอบด้วย ข้อมูล กลไก กติกา กองทุน เปรียบเสมือนระบบนิเวศที่พร้อมรองรับการเติบโตของสิ่งมีชีวิต

เปลี่ยนตัวเราจากผู้กระทำมาเป็นผู้สนับสนุน

เรื่องกลางๆเช่นนี้จึงเป็นสิ่งที่เข้ามาโอบอุ้มทุกอย่างที่แตกกระจายจากกันให้สามารถเติบโต มีชีวิตไปด้วยกัน

ชาคริต โภชะเรือง